“We onderstrepen het belang om vaardigheden als samenwerking, flexibiliteit en prikkelregulatie te kunnen oefenen. Goed kunnen interacteren met anderen en met je omgeving maakt de toekomstige plek van onze leerlingen in de maatschappij veel bestendiger.”

De Berkenschutse vergroot impact in de regio

Sinds september 2024 is Annemieke Verberne directeur van het Centrum voor Onderwijsexpertise De Berkenschutse. Directeur Marije Hertroijs onderhield in 2024 nog de contacten met de samenwerkingsverbanden en de bestuursoverleggen en bereidde zich daarnaast voor op haar pensionering in mei 2025. Annemieke Verberne richtte zich op de interne organisatie en de aansturing daarvan en de doorvertaling van de Kempenhaeghe Strategie2030.

Voordat Annemieke Verberne naar De Berkenschutse kwam, was zij al tien jaar werkzaam in het speciaal onderwijs. Eerst in Helmond, daarna als directeur van De Groote Aard in Eersel. Daarvoor had ze een managementfunctie in het bankwezen. “Ik ontdekte dat ik management erg leuk vond, omdat je samen met een team iets moois kunt bereiken. Ik werd alleen niet blij van hypotheken en verzekeringen, dus in mijn zoektocht naar een werkplek waar ik met mensen kon werken, kwam ik in het onderwijs terecht.”

Vernieuwing onderwijshuisvesting

Vanaf haar start in De Berkenschutse is Annemieke Verberne zeer nauw betrokken bij de vernieuwing van de onderwijshuisvesting. Dat is hard nodig vertelt ze: ”In het huidige gebouw kunnen we onze visie op toonaangevend onderwijs maar beperkt in praktijk brengen, net als onze ambitie om eigen onderzoek en kennisdeling uit te breiden.” Ook bouwtechnisch is vernieuwing noodzakelijk. Delen van de huisvesting en de technische installaties zijn gedateerd en het huidige gebouw is onoverzichtelijk door vele pragmatische verbouwingen met de groei van het aantal leerlingen.

De nieuwe directeur van De Berkenschutse is dan ook erg blij dat de Metropool Regio Eindhoven in het kader van de regiodeal Thuis in Brainport een grote financiële bijdrage zal leveren aan de vernieuwbouw: “Dankzij deze toezegging hebben we in 2024 flinke stappen voor een passende nieuwe leeromgeving kunnen zetten. De plannen hiervoor ronden we in 2025 af, waarbij we na de zomervakantie kunnen starten met de eerste uitvoering.”

Bestendigen

Volgens Annemieke Verberne sluit ook de inrichting van de vernieuwde school veel meer aan op de visie op onderwijs van De Berkenschutse. “In onze visie onderstrepen we het belang om vaardigheden zoals samenwerking, flexibiliteit en prikkelregulatie te kunnen oefenen. Goed kunnen interacteren met anderen en met je omgeving maakt de toekomstige plek van onze leerlingen in de maatschappij veel bestendiger.”

Kennis delen

Kennis genereren, delen en naar buiten brengen wordt nog belangrijker. “In 2024 zijn we op kleine schaal gestart met het naar buiten brengen van kennis. In het kader hiervan geven onze medewerkers trainingen op andere scholen. Zo werken we mee in het project ‘Hoogbegaafdheid en autisme’ op een school voor voortgezet onderwijs in Weert. Vanuit onze eigen ervaring in onze havo/vwo-omgeving delen we hier onze kennis over hoe om te gaan met deze doelgroep.

Juist in de Brainportregio, waar autisme bovengemiddeld voorkomt, is dit soort samenwerkingen cruciaal om De Berkenschutse en Kempenhaeghe te profileren als expertisecentrum.” Het is de bedoeling dat soortgelijke initiatieven ook de komende jaren worden uitgerold.

Impact vergroten

Annemieke Verberne benadrukt dat de vernieuwbouw en de initiatieven vooral bedoeld zijn om de impact van De Berkenschutse op de regio te vergroten. “We willen laten zien dat de mogelijkheden die de vernieuwde huisvesting ons geeft, leiden tot ander onderwijs waardoor onze leerlingen een bestendiger toekomst tegemoet gaan. Dat het een goede omgeving is om onderzoek te doen op basis waarvan we onze ambulante begeleiding naar buiten verder kunnen uitbreiden.”

Een lerende instelling

Naast de ontwikkelingen rondom de vernieuwing van de huisvesting zijn in het afgelopen jaar ook de contacten versterkt rondom EDUEPI, een Europees samenwerkingsverband tussen epilepsiescholen. Tijdens een congres brachten vertegenwoordigers van Europese scholen drie dagen lang een bezoek aan De Berkenschutse. Vanuit het LANS (Leerlingen Allemaal Naar School) brachten onderzoekers van De Berkenschutse een bezoek aan de Verenigde Staten. Het jaarlijkse symposium ‘Berkenbrein’ trok als altijd veel bezoekers.

Onderwijsinhoudelijk lag in 2024 de nadruk op kwaliteitsverbetering. Annemieke Verberne: “In 2024 hebben we gefocust op het primaire proces. De aandachtpunten die hieruit kwamen, pakken we in 2025 op. Zo zullen we data die we verkrijgen uit bijvoorbeeld observaties, toetsen en veiligheidsanalyses beter gaan gebruiken en er acties aan koppelen. Daarmee komen de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte van leerlingen centraler te staan en kunnen leerkrachten gerichter in de klas aan de slag. Dat, gecombineerd met de versterking van pedagogisch-didactische kwaliteiten van leerkrachten en PBS (Positive Behaviour Support) als methode voor een positief schoolklimaat, zorgen ervoor dat we een inspirerende en veilige omgeving kunnen realiseren voor leerlingen én medewerkers.”

Regio Deal ‘Thuis in Brainport’ maakt doorontwikkeling van De Berkenschutse mogelijk

In juli 2024 maakte de Metropool Regio Eindhoven (MRE) bekend dat De Berkenschutse samen met zes andere projecten op de shortlist van de Regio Deal ‘Thuis in Brainport’ staat. Via deze deal investeert het Rijk in totaal 20 miljoen euro aan projecten die direct bijdragen aan sociaal-maatschappelijke opgaven in Brainportregio Eindhoven.

Voor De Berkenschutse gaat het om de specialistische ondersteuning die zowel op school als via als ambulante begeleidingsdienst wordt geboden aan neurodiverse kinderen en jongeren. Hiermee draagt De Berkenschutse bij aan hun persoonlijke (talent)ontwikkeling en voorbereiding op een zo zelfstandig mogelijk leven in de samenleving. Het vaak technische profiel en de talenten van deze leerlingen zijn hard nodig in Brainportregio Eindhoven.

Positie versterken Met een financiële impuls vanuit de Regio Deal kan De Berkenschutse haar positie als betrokken onderwijsexpertisecentrum versterken en haar ambities realiseren in een passende onderwijsomgeving. Dan kan De Berkenschutse blijvend hoogwaardig speciaal onderwijs en begeleiding op maat bieden aan een grote groep leerlingen. Dit komt tegemoetkomt aan een grote bovenregionale en landelijke behoefte.

De Berkenschutse wil haar expertisefunctie versterken door meer onderzoek te doen en haar specialistische kennis nog intensiever te delen met onderwijs- en zorgprofessionals binnen en buiten de school in de Brainport-regio. Daarbij wil de school ook het onderwijsconcept doorontwikkelen, waarmee ze persoonlijke groei, maatschappelijke competenties en talenten van haar leerlingen wil stimuleren en bevorderen. Om dit mogelijk te maken is grootschalige vernieuwing van de nu verouderde onderwijshuisvesting nodig.

De Berkenschutse draagt bij aan de persoonlijke (talent)ontwikkeling van leerlingen en voorbereiding op een zo zelfstandig mogelijk leven in de samenleving.

Vernieuwbouw In 2024 zijn samen met de gemeente Heeze-Leende nadere verkenningen uitgevoerd om de financiële haalbaarheid van de vernieuwbouw te onderzoeken. Hieruit bleek dat enkel het gemeentelijke budget ontoereikend is om de ambities van De Berkenschutse als bovenregionaal onderwijsexpertisecentrum te realiseren. Met aanvullende financiering vanuit de Regio Deal ‘Thuis in Brainport’ en andere bronnen wordt de vernieuwbouw wel mogelijk.

Behalve een financiële analyse, is de bouwtechnische complexiteit in kaart gebracht. Hierbij ging onder meer aandacht uit naar analyse van de constructies, beoordeling van de brandveiligheid en onderzoek naar waterhuishouding, bodemgesteldheid, stikstofuitstoot en flora en fauna.

In november 2024 is een voorlopig ontwerp vastgesteld dat bestaat uit zowel een nieuwbouwdeel als renovatie van het hoofdgebouw van de school. Volgens planning zal in 2025 het ontwerp met input van betrokkenen worden gefinaliseerd waarna eind 2025 de bouw van het nieuwbouwdeel start. De renovatie van het hoofdgebouw is voorzien in 2026. Met de vernieuwbouw realiseert De Berkenschutse een toekomstbestendige onderwijsomgeving waarin veiligheid, ontwikkeling en expertise centraal staan.

Update! In april 2025 liet MRE (Metropool Regio Eindhoven) het heuglijke bericht weten dat de subsidie voor De Berkenschutse vanuit de Regiodeal Thuis in Brainport is toegekend. Hiermee kan De Berkenschutse in de volle breedte vooruit met haar ambities voor de vernieuwde huisvesting. De toekenning is tevens een mooie kroon op de intensieve samenwerking hiervoor met de gemeente Heeze-Leende.

Onderzoeksreis LANS:

Innovatie en kennisdeling in de Verenigde Staten

Onderwijs vormt de sleutel tot kansen en ontwikkeling. Iedere leerling verdient die sleutel. Schoolaanwezigheid is de basis voor leerervaringen. Elke gemiste schooldag staat gelijk aan het missen van kritische informatie en groeikansen. Ook draagt het naar school gaan bij aan het sociaal en emotioneel welzijn. School is de plek waar leerlingen leren omgaan met uitdagingen, waar ze steun vinden bij leeftijdsgenoten en volwassenen en waar ze hun eigen identiteit vormen. Met het initiatief Leerlingen Allemaal Naar School (LANS) richt De Berkenschutse zich al lange tijd op schoolaanwezigheid.

LANS is ontwikkeld met als missie iedere leerling de kans bieden om te leren en te groeien, elke dag, overal. Het doel is tweeledig: proactief schoolaanwezigheid bevorderen voor alle leerlingen en gericht schoolaanwezigheidsproblemen (SAPs) en verzuim aanpakken. Hiertoe ontwikkelde het LANS-team een onderwijs-zorgarrangement waarin de zorg binnen het onderwijs plaatsvindt. Via toonaangevend wetenschappelijk onderzoek wordt de effectiviteit hiervan onderzocht. Ook ontwikkelt De Berkenschutse in internationaal verband een aanbod voor scholen om schoolaanwezigheidsteams (SATs) te formeren die schoolaanwezigheid stimuleren.

Mondiale samenwerking vergroot impact LANS Eind 2024 bezocht het LANS-team de Verenigde Staten. Het bezoek stond in het teken van het delen van onderzoeksresultaten van het @school-interventieonderzoek tijdens het INSA-congres (International Network for School Attendance), schoolbezoeken en het verkennen van innovatieve ontwikkelingen.

Gedurende de reis bezochten de medewerkers diverse scholen waar het MD-MTSS-framework en andere methodieken ter bevordering van schoolaanwezigheid en het tegengaan van schooluitval worden toegepast. Dit omvatte zowel preventieve interventies als strategisch gebruik van data-analyse. De verkregen inzichten vormen waardevolle aanknopingspunten voor implementatie binnen het Nederlandse programma On The Frontline for Attendance (OTFA).

Schoolaanwezigheid geeft leerlingen kritische informatie en groeikansen én draagt bij aan het sociaal en emotioneel welzijn.

Daarnaast vond een ontmoeting plaats met onderzoekers van Butler University, die hun bevindingen presenteerden op het gebied van machine learning en het gebruik van data-dashboards in het onderwijs. Deze technologieën worden ingezet ter ondersteuning van schoolaanwezigheid en social emotional learning. De uitwisseling bood mogelijkheden voor verdere onderzoekssamenwerking, in lijn met de ambities van LANS.

Het bezoek heeft de verbinding tussen onderzoek, innovatie en praktijk binnen LANS verder versterkt. De opgedane inzichten worden doorvertaald naar vervolgstappen, zoals de integratie van nieuwe ideeën in de @school-interventie, OTFA-workshops en bijbehorende onderzoeken. Daarnaast worden internationale samenwerkingen op het gebied van data-dashboards en machine learning verder uitgebouwd. Dit draagt niet alleen bij aan de impact van LANS in Nederland, maar bevordert ook mondiale kennisdeling en innovatie rondom schoolaanwezigheid en interventies.

Samen met Maastricht University:

‘Tijd voor onderzoek!’

De Berkenschutse werkte mee aan een onderzoek naar tijdverwerkingsvaardigheden bij jongeren. Dit onderzoek is verricht door de neuropsychologen en onderzoekers dr. Christine Resch en dr. Petra Hurks van Maastricht University.

In de praktijk zien we vaak dat leerlingen moeite hebben met ‘tijd’. Denk bijvoorbeeld aan leerlingen die regelmatig te laat in de les komen. We schrijven dit vaak toe aan een motivatieprobleem. Maar gaat het daar wel om? Of speelt er iets anders? Ook zien we dat sommige leerlingen tijdens een toets ‘blijven hangen’ bij een moeilijke vraag. Ze realiseren zich dan niet dat de beschikbare tijd om de toets te maken verstrijkt. Anderen maken onrealistische planningen omdat ze niet goed kunnen inschatten hoeveel tijd een taak kost.

Wat is tijdverwerking?

Tijdverwerking bestaat uit drie componenten: tijdsperceptie, tijdoriëntatie en tijdmanagement. Deze drie componenten representeren cognitieve functies die geleidelijk in complexiteit toenemen. Tijdverwerking is een essentieel onderdeel van zelfregulatie en is van invloed op alledaags functioneren. Het onderzoek bood een kans om beter te begrijpen wat we van onze leerlingen kunnen en mogen verwachten en hoe hen het beste te ondersteunen bij tijdsverwerking.

Vergelijking en verrassend inzicht

Ruim 160 leerlingen van de Berkenschutse hebben deelgenomen. Ook leerlingen van reguliere scholen behoorden tot de onderzoeksgroep. Zodoende was het mogelijk om de beide groepen te vergelijken.

Leerlingen in het speciaal onderwijs blijken op een aantal deelaspecten minder goed te scoren dan leerlingen in het regulier onderwijs. Wat verraste in de resultaten, was dat tijdperceptie ('het gevoel van tijd') al rond de leeftijd van 12 jaar volledig ontwikkeld blijkt te zijn. Dat maakt dat het belangrijk is om nader te onderzoeken wat helpend is om leerlingen bij hun tijdverwerking te ondersteunen. Want als volwassene zullen ze ook volop gebruik gaan maken van hulpmiddelen als routeplanners, agenda’s en to-do-lijstjes. Gerichte strategietraining is voor leerlingen mogelijk veelbelovend om hen minder afhankelijk te maken van hun omgeving.

Inzichten delen

De inzichten uit het onderzoek zijn gedeeld via een posterpresentatie op het congres ‘Jeugd in Onderzoek’. Daarnaast heeft De Berkenschutse bijgedragen aan een brochure over tijdverwerkingsvaardigheden van jongeren. In De Berkenschutse gaan we docenten bewuster maken van de benodigde aandacht en ondersteuning voor tijdverwerking bij leerlingen.

EduEPi-conferentie op De Berkenschutse Heeze

Van 9 tot 11 oktober 2024 organiseerde De Berkenschutse de EduEpi-conferentie, gericht op de samenwerking tussen Europese onderwijsinstellingen die kinderen met epilepsie begeleiden. Het doel van EduEpi is het ontwikkelen van een evidence-based richtlijn voor onderwijsbegeleiding door expertise-uitwisseling en kennisdeling, met als uiteindelijk streven het verbeteren van het welzijn van deze doelgroep en het bevorderen van een inclusieve samenleving.

De conferentie, die elke twee jaar plaatsvindt, bood dit jaar een platform voor professionals uit diverse landen. Op 9 oktober verwelkomde de Berkenschutse vertegenwoordigers van Castelnovel (Frankrijk), Special School Viapluz (België), Filadelfia Children School (Denemarken) en Solberg School (Noorwegen). Na een introductie en presentaties volgde een lezing door Raisy Timmerman over het PNEA-traject (psychogene niet-epileptische aanvallen waarin De Berkenschutse, LWOE (Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie) en Kempenhaeghe samenwerken.

Op 10 oktober 2024 bezocht de groep Pulderbos (België) waar een rondleiding en een lezing door kinderneuroloog dr. Kristien Verhaert plaatsvonden over functionele aanvallen/PNEA. Hier werd ingegaan op de verschillende vormen, diagnose, prevalentie, impact en behandelmogelijkheden. Daarnaast werd de rol van onderwijsinstellingen in het behandelproces belicht. Een daaropvolgende discussie richtte zich op de behandeling van PNEA in de verschillende landen, waarbij best practices en uitdagingen werden gedeeld.

Terug op De Berkenschutse gaf orthopedagoog en GZ-psycholoog Jasmijn Bracke een presentatie over epilepsie en co-morbiditeit. Daarnaast lichtte Saskia van Erp, ambulant onderwijskundig begeleider LWOE, de werkwijze van LWOE toe.

De conferentie werd op 11 oktober afgesloten met een presentatie door Laila Dahl Southwell (Filadelfia Children School, Denemarken) over het ondersteunen van jongeren met epilepsie. Tot slot werd de toekomstige samenwerking binnen EduEpi besproken. De conferentie bood waardevolle inzichten, stimuleerde internationale samenwerking en droeg bij aan de verdere ontwikkeling van kennis over epilepsie binnen het onderwijs.

De 'Smaekmakers':

Leren in de praktijk met een smaakvolle twist

Sinds de start van het schooljaar 2024-2025 werkt een groep leerlingen van De Berkenschutse in de interne stage ‘Smaekmakers’ aan praktijkgerichte vaardigheden. Onder begeleiding van vakleerkracht Robin Berkers en collega's verzorgen zij dagelijks een lunch voor medewerkers.

De stage biedt leerlingen praktijkervaring in een gestructureerde en veilige omgeving. Via een hands-on aanpak ontwikkelen zij vaardigheden zoals plannen en organiseren, samenwerken, klantgericht handelen en hygiënisch werken met voedsel.

Leerproces en ‘smakelijke meerwaarde’ Het project startte met een kleinschalig aanbod van broodjes, waarbij gezamenlijk werd geëxperimenteerd met de opzet van een interne lunchvoorziening. Inmiddels is het assortiment uitgebreid met soepen, fruit en luxere broodjes. Regelmatig wordt er geëvalueerd en kan het assortiment worden aangepast aan behoeften. Zo koppelt De Berkenschutse het leerproces van leerlingen aan ‘smakelijke meerwaarde voor medewerkers’.

Via de ‘Smaekmakers’ krijgen leerlingen inzicht in hun eigen leerproces. Door vooraf leerdoelen te formuleren op basis van de leerlijnen en na elke stagedag te reflecteren, worden de leerlingen actief betrokken bij hun eigen ontwikkeling. Dit vergroot hun zelfstandigheid en hun motivatie. Ook de positieve reacties van medewerkers dragen bij aan het zelfvertrouwen van de leerlingen. Ze zien direct de impact van hun inzet en doen betekenisvolle werkervaring op. In 2025 wordt het project verder ontwikkeld en uitgebreid. De Berkenschutse blijft zich inzetten voor praktijkgericht onderwijs dat leerlingen voorbereidt op een zelfstandige toekomst.

Leerlingen krijgen via ‘Smaekmakers’ inzicht in hun eigen leerproces. Dat vergroot hun zelfstandigheid en hun motivatie en draagt bij aan het zelfvertrouwen.