Ethiek is van ons allemaal
Renske van Lierop en Linda Evers startten in maart 2023 als geestelijk verzorgers bij Kempenhaeghe. In die hoedanigheid gaven zij onder andere een impuls aan de commissie ethiek, die in de coronaperiode wat op de achtergrond was komen te staan. Waar tot dan toe het zwaartepunt lag op medische ethiek, vond er een verschuiving plaats richting zorgethiek.
“Ethiek is kritisch nadenken over wat (moreel) goed is om te doen. Zorgethiek is gericht op maatschappij en inclusie. Het gaat over verbinding en aandacht, over de relatie die we met elkaar en met de maatschappij hebben”, leggen Renske en Linda uit. “Het enige wat daarvoor nodig is, is de ander willen zien, en luisteren zonder direct een oordeel te hebben.”
Interessante dialoog
Als kick-off organiseerde het tweetal samen met de commissie ethiek in november een ethiekmiddag, waar iedereen welkom was. Het thema van deze middag was ‘houdbare en toekomstbestendige zorg’. Er waren naasten, een ervaringsdeskundige van BuroMEGA, medewerkers, vrijwilligers en buurtgenoten. “Als je de kwaliteit van de zorg belangrijk vindt, is een ethiekdiscussie daarover essentieel. Door de verschillende invalshoeken werd de dialoog heel interessant.”
Scheidslijn
Ethiekondersteuning kan bijdragen aan waardegericht werken en een professionele werkhouding. Het hoeft niet moeilijk of ingewikkeld te zijn, volgens Renske en Linda. “Voor de leden van de commissie ethiek zijn we gestart met leerlabs, waarin we onszelf oefenen in ethiekondersteuning. We hebben het waardenkompas geïntroduceerd, waarmee je als team in gesprek kunt gaan over de waarden die je hanteert. Ook een moreel beraad is een eenvoudig middel om met elkaar in dialoog te gaan. Zo’n overleg gaat meestal over de scheidslijn tussen de kwaliteit van zorg en de kwaliteit van leven.” Om het onderwerp breder in te zetten worden in 2024 activiteiten als een ‘Broodje ethiek’ en een ‘Ethiekcafé’ georganiseerd. “Deze activiteiten, waarin steeds een bepaald onderwerp centraal staat, zijn bedoeld voor iedereen die kennis wil maken met het onderwerp.”
Hoewel ethiek niet moeilijk of ingewikkeld hoeft te zijn, vraagt het wel doorlopend aandacht en actie om er oog voor te blijven hebben ‘in de waan van de dag’. Dat is waar Renske en Linda zich met de ethiekcommissie graag voor inspannen. “Er zijn nog plekken binnen de organisatie waar ons aanbod niet bekend is, daar willen we in 2024 veel aandacht aan gaan besteden.”
Ook zal het ethiekbeleid en de ethiekcommissie verder vernieuwd worden. En wordt er een start gemaakt met een samenwerkingsverband met organisaties uit de regio om kennis en ervaring op het gebied van toekomstbestendige ethiekondersteuning uit te wisselen.
Renske en Linda kijken terug op een mooi jaar. “We hebben gemerkt dat er binnen Kempenhaeghe potentie is om het onderwerp ethiek te dragen en te vergroten. Dat is een prachtig beginpunt.”
“Inclusiviteit body geven”
Frits van Buul woont sinds oktober 2018 in Kloostervelden. Als betrokken buurman is hij actief in de wijk, onder andere in de werkgroep Historie. Hij nam in november 2023 deel aan de ethiekmiddag. “Het was een prachtig initiatief. Ik werd geraakt door het verhaal van een activiteitenbegeleider over hoe het is om ouder te zijn van een kind dat in een zorginstelling woont én om tegelijkertijd in de zorg te werken. Je vecht voor je kind, maar je snapt ook de kant van de zorgprofessional. In zo’n situatie kunnen morele dilemma’s ontstaan. Ik vond het dapper dat deze medewerker zo open en eerlijk haar zorgen en gevoelens deelde. Er is moed voor nodig om je zo kwetsbaar op te stellen.”
Frits pleit ervoor dat medewerkers méér gezien worden. “Dat kan door middel van initiatieven als zo’n ethiekmiddag. Mensen zoeken naar zingeving, waardering en welbevinden. Het is mooi als daar in een organisatie als Kempenhaeghe ruimte en gelegenheid voor is.” Hij beschrijft de sfeer van de ethiekmiddag als heel integer. “Ik heb het enorm gewaardeerd dat we als wijkbewoners daaraan mochten deelnemen. Ik zie het als een middel om inclusiviteit body te geven. We pretenderen een inclusieve wijk te zijn. Hoe meer we als bewoners weten wat er in de zorg speelt, hoe meer we ons kunnen inleven. En voor medewerkers is het fijn te weten dat er interesse is vanuit de wijk.”
Driehoek ‘cliënt – professional – naaste’ centraal in familiebeleid
Familie en naasten spelen een belangrijke rol in het leven van cliënten, en een goede samenwerking met zorgprofessionals is hierbij van groot belang. Om die samenwerking te bevorderen is de werkgroep familiebeleid in het leven geroepen. Het jaar 2023 stond in het teken van het enthousiasmeren van zorgprofessionals en naasten en hen te stimuleren om de zorg voor de cliënt samen zo prettig mogelijk vorm te geven.
De werkgroep familiebeleid bestaat uit verschillende professionals en familieleden, die zich samen inzetten om het werken vanuit de driehoek ‘cliënt – professional – naaste’ te stimuleren en faciliteren. Gedragskundige Saskia Alemans vertelt dat de werkgroep een participatiewinkel heeft opgezet, te vinden op het intranet: “Hier is veel informatie te vinden over familieparticipatie. Het staat vol met voorbeelden, filmpjes, ideeën en methodieken waar iedereen mee aan de slag kan. Als maatschappelijk werkers en gedragskundigen hebben we in 2023 de scholing driehoekskunde gedaan. In deze scholing leer je wie welke plek in het zorgproces inneemt en wie welke beweging kan maken om te komen tot een goed functionerende zorgdriehoek. Wanneer deze zorgdriehoeken goed lopen, plukt daar niet alleen de cliënt en de naaste de vruchten van maar geeft het ook veel werkplezier”, vertelt Saskia. “Als gedragskundige en maatschappelijk werker ondersteunen wij dit proces. Door de scholing samen te doen, kijken we met eenzelfde visie en weten we elkaar beter te vinden”.
Aandacht
De familiedagen stonden in 2023 in het teken van ‘Hoe zorg ik voor mezelf als naaste’ en ‘Aandacht voor brussen’ (broers en zussen van de cliënt). Binnen de woongroepen en bij de dagbesteding heeft de werkgroep familiebeleid familiebijeenkomsten gepromoot. Saskia: “Dat heeft leuke dingen opgeleverd. Een van de groepen heeft een straat-barbecue gehouden, activiteitengroepen hielden open dagen en anderen werkten samen in de tuin. En er was aandacht voor de dag van de mantelzorger.”
Sociaal netwerk
Inmiddels zijn ook voorbereidingen in gang gezet voor de introductie van de sociale netwerkkaart. Deze kaart, met daarop het sociale netwerk van de cliënt, is een belangrijk hulpmiddel om verbinding te maken met dat netwerk. Saskia: “Die warme verbinding is nodig om te kunnen werken volgens de driehoek. Het netwerk van de cliënt – hele waardevolle contacten die vaak al langer bestaan dan die tussen cliënt en professional – wordt steeds belangrijker. Ook al werken de collega’s met hart en ziel, we hebben de mantelzorgers nodig om samen de kwaliteit van leven van onze cliënten te verhogen. En daarbij is de
driehoek een middel om de toekomst met vertrouwen tegemoet te treden.”Beleidsmedewerker Anneke Rings vult aan: “In het landelijk
akkoord voor de gehandicaptenzorg zijn er diverse ‘kanslijnen’
geformuleerd. Waaronder kanslijn 5: “De ambitie voor 2025 is dat alle zorgaanbieders de inzet van het eigen netwerk in de persoonlijke zorg aantoonbaar faciliteren. Hiervoor moeten nieuwe arrangementen ontwikkeld worden, waarbij het netwerk, in samenhang met professionals, onderdeel wordt van het primaire proces van zorg en ondersteuning.”
Hiermee zijn we aan de slag gegaan en in 2024 willen we dit nog veel concreter maken, onder andere door de netwerkkaarten in de praktijk verder te gaan gebruiken, familienet verder uit te rollen en ook dialoogmomenten met naasten en vrijwilligers te organiseren om onze visie gezamenlijk verder vorm te geven.”
Hans van Wijnen: “Vanzelfsprekend betrokken”
“Als de zorg voor een kind zo zwaar is geweest dat je die moet loslaten, sta je er anders in. Het was moeilijk om onze zoon te laten vertrekken. Maar wij zullen zolang we kunnen betrokken blijven bij de zorg voor Eric. Dat vinden we vanzelfsprekend.” Hans van Wijnen is de vader van Eric (27). Eric heeft een verstandelijke beperking en complexe epilepsie. Hij woont sinds 2021 in Kloostervelden.
Hans zit in de werkgroep familiebeleid en wordt in 2024 ook lid van de cliëntenraad. Hij roemt Kempenhaeghe om de vele (zorg-)initiatieven die er zijn genomen. “In de werkgroep familiebeleid denken we mee over op welke manier je naasten kunt betrekken bij de zorg. Bijvoorbeeld via een levensboek. Of het familienet, een soort besloten facebookgroep waarmee de woongroep kan communiceren met de schil van naasten rondom een cliënt.”
Samen
Het driehoeksmodel dat de werkgroep familiebeleid onder de aandacht wil brengen, is volgens Hans nog niet bij alle begeleiders van de woongroepen even goed ingebed. “Dus werken we eraan om dat voor elkaar kunnen krijgen. De participatiewinkel biedt vele mogelijkheden en scholing waarmee zorgprofessionals kennis kunnen vergaren. Maar het kost gewoon tijd om iedereen te betrekken.” Hans onderstreept het belang van betrokkenheid. Hij vraagt zich af of er over tien jaar nog wel voldoende handjes zijn om goede zorg te kunnen bieden. “Daarom hebben we de mantelzorgers hard nodig. Al is het alleen maar voor een wandeling met een bewoner. Dat komt jouzelf, de cliënt en de zorgmedewerkers ten goede.”
Kanslijn 5
5 Netwerk: Bij elke cliënt wordt een (eigen) netwerk gestimuleerd en gefaciliteerd om een rol te spelen in de zorg en ondersteuning.
Bij de start van deze kanslijn is in een centrumbrede bijeenkomst in kaart gebracht wat de mogelijkheden en wensen zijn om het eigen netwerk te stimuleren en faciliteren. Variërend van ideeën om de omgekeerde integratie in de wijkkloostervelden verder te versterken, vrijwilligersinzet te vergroten tot (digitale) toepassingen om netwerken beter in beeld te brengen en de communicatie met naasten te versterken. Werkgroep familiebeleid, de coördinator vrijwillige inzet en de wijkcoach hebben hier in 2023 de nodige stappen ingezet, evenals de aandachtsfunctionarissen op de werkvloer.
Dit resulteerde onder andere in:
- Bijeenkomsten voor en met naasten op een groot deel van de woningen en dagbestedingslocaties;
- Diverse wijkprojecten zoals een nieuwjaarsborrel, burendag, verdere implementatie van projecten als voedselbos, verfplantentuin en moestuin;
- Verkenningsbijeenkomsten voor inzet familie-ervaringsdeskundigheid (wordt in 2024 uitgewerkt in een projectvoorstel);
- Projectvoorstel voor verdere uitrol Familienet (een digitaal platform voor communicatie met naasten).
- Uitbreiding van de werkgroep familiebeleid met meerdere disciplines, o.a. naasten, geestelijk verzorgers, beleidsmedewerker, woonbegeleiders en activiteitenbegeleiders.
- Toegenomen aandacht voor systemisch werken (driehoekskunde) door voorlichting en de digitale ‘participatiewinkel’.
- Brussendag. “Brussen, we zien je”, een familiedag in samenwerking met cliëntenraad en CEW speciaal voor Brussen, met diverse ervaringsdeskundige sprekers en workshopbegeleiders.
- Duets with Jim: Een voorstelling in de Kapel over en door een moeder en haar meervoudig gehandicapte zoon. Jim kon niet lopen of praten, maar maakte wel prachtige geluiden. Zijn moeder, een klassiek zangeres, werd hierdoor gegrepen en nam deze geluiden op en maakte er een bijzondere voorstelling van.